Home
Actueel
Waterstof en explosieveiligheid − dit moet je weten

Waterstof en explosieveiligheid − dit moet je weten

In de energietransitie die Nederland doormaakt is waterstof een duurzame, alternatieve energiebron. Maar, als je met waterstof werkt of waterstof opslaat, kleven daar ook explosierisico’s aan voor je medewerkers. Het is niet voor niets vanuit de ATEX wet- en regelgeving verplicht om een Explosieveiligheidsdocument (EVD) op te stellen. In deze blog: wat je móét weten over waterstof.

Lees hieronder verder

Waterstof wordt gezien als een veelbelovende oplossing voor de energietransitie. Het veroorzaakt geen uitstoot van broeikasgassen en kan daarmee enorm bijdragen aan de doelen om CO2-uitstoot te verminderen. Van industriële processen tot duurzaam transport, bedrijven zetten steeds vaker waterstof in als schone energiebron. Te midden van deze vooruitgang blijft één cruciale vraag hangen: hoe zorgen we voor een veilige omgang met waterstof, een gas met explosieve eigenschappen?

Waterstof heeft veiligheidsvoordelen

Voordat we op die explosieve eigenschappen en risico’s ingaan…waterstof heeft ook veiligheidsvoordelen. Dit zijn bijvoorbeeld kenmerken van waterstof die het juist een veilige stof maken om mee te werken:

Waterstof is het allerlichtste chemische element. In een ruimte zonder gasdicht plafond, stijgt waterstof snel op en vervliegt het.
De warmte-uitstraling van een waterstofvlam is niet zo hoog als die van conventionele brandstoffen.
Er is bij waterstof geen risico op koolstofmonoxidevergiftiging, wat bij aardgas een probleem kan zijn.

…maar ook nadelen

Helaas zijn er ook eigenschappen van waterstof die gevaren met zich meebrengen. Voor bedrijven en teams die voor het eerst met waterstof gaan werken, kunnen dat nieuwe risico’s zijn ten opzichte van de gevaren van bijvoorbeeld methaan. Extra opletten dus! Dit zijn er een paar:

Waterstofmoleculen zijn heel klein, waardoor de kans op lekkages groter is.
Het gas is geurloos en onzichtbaar. Je merkt een lekkage dus minder gauw op. En: als waterstof brandt, zie je bij daglicht de brand niet.

Er is bij waterstof een extreem lage vonkenergie nodig om het te ontsteken.

“Als je op een koude dag een deurklink vastpakt en je voelt een schokje, kan dat een ontlading zijn van ongeveer 10 millijoules. Om methaan te ontsteken, is ongeveer 0,2 millijoules nodig. Voor waterstof, slechts 0,02. Nóg tien keer minder dus! Zo ontstekingsgevoelig is waterstof.”

Gerold Kort - Senior adviseur explosieveiligheid

Waterstofveiligheid staat nog een beetje in de kinderschoenen

Wie werkt met waterstof, moet scenario’s uitwerken. Wat als er brand ontstaat? Wat als er een explosie plaatsvindt? Je wilt kunnen berekenen wat de impact van zo’n scenario zou zijn. Met een stof die pas sinds kort grootschalig wordt ingezet, is het alleen nog best lastig om betrouwbare modellen te maken. Dat blijkt wel uit een ongeluk bij waterstofstation Uno-X Kjørbo in Noorwegen (waarbij gelukkig alleen twee mensen lichtgewond raakten). Volgens de vooraf gemaakte modellen zouden de effecten van een eventuele explosie tot 30 meter ver te merken zijn. Toen er in 2019 daadwerkelijk een explosie plaatsvond, sprongen er ramen van een kantoorgebouw dat zo’n 70 meter verderop stond!

“Je kunt het opslaan van waterstof zien als het houden van een tijger in een kooi. Wil je zeker weten dat de kooi veilig is, dan moet je allerlei eigenschappen kennen van de tijger. Bijvoorbeeld hoe groot het dier is, zodat het niet tussen de tralies door kan glippen. En, hoe sterk de tijger is: een houten kooi is waarschijnlijk niet stevig genoeg. De sterkte van de kooi is afgestemd op de eigenschappen van de tijger. In deze metafoor is waterstof de tijger en de staat de kooi symbool voor de beheersmaatregelen om de mens te beschermen tegen de gevaren van waterstof.”

Gerold Kort - Senior adviseur explosieveiligheid

Expertise over waterstof en ATEX is van essentieel belang

We zien in de praktijk dat bedrijven al best veel weten over waterstof, maar dat het in kaart brengen van de juiste scenario’s, in combinatie met procescondities en ontstekingskansen, nog een uitdaging is. Hiervoor is specialistische kennis nodig. Bij Kader hebben we die. Bovendien werken we samen met kennishouders in de industrie. Kader helpt QHSE-managers en andere veiligheidsverantwoordelijken door heel Nederland, met onder andere:

het opstellen van EVD’s, verplicht vanuit de Arbowet waarin de ATEX wet en regelgeving is verankerd
voldoen aan eisen vanuit het Brzo en de ARIE
apparatuur waarin zich waterstof bevindt compliant maken aan het Warenwetbesluit drukapparatuur
het uitvoeren van risicostudies zoals de HAZOP, HAZID, SWIFT, en LOPA
PGS-beoordelingen
opleidingen rondom procesveiligheid om medewerkers bewust te maken van de risico's