Personeelstekort en procesveiligheid: 4 vragen beantwoord

In de procesindustrie is procesveiligheid een onderwerp dat je absoluut niet kunt verwaarlozen of laten versloffen. Het borgen van procesveiligheid en de veiligheid en gezondheid van werknemers is verplicht vanuit de Arbowet en het BRZO (Besluit Risico’s Zware Ongevallen). De energietransitie brengt bovendien nieuwe risico's met zich mee; denk maar aan de brand door elektrische auto's op het vrachtschip Fremantle Highway. Of het relatief nieuwe thema waterstofveiligheid, waarover werd gesproken op het laatste jaarcongres voor ATEX & Process Safety. Maar met welke menskracht gaan we die oude en nieuwe risico's te lijf, als er krapte op de arbeidsmarkt heerst? We beantwoorden er 4 vragen over.

Wat is procesveiligheid en in welke sectoren is het een issue? 

Procesveiligheid draait om het veilig omgaan met gevaarlijke stoffen inprocesinstallaties, zoals opslagtanks. Een gebrek aan expertise rondom procesveiligheid kan letterlijk rampzalige gevolgen hebben: branden, explosies... De gevolgen voor medewerkers, omwonenden, dieren en milieu zijn soms niet te overzien. Dit soort risico's speelt met name (maar niet uitsluitend) in bepaalde sectoren: 

• farmaceutische industrie 
• olie en gas 
• voedselverwerking 
• afvalverwerking 
• chemie 
• nucleaire industrie 

Wat is het verschil tussen persoonlijke veiligheid en procesveiligheid? 

Bij persoonlijke veiligheid — ook wel arbeidsveiligheid genoemd — staan arbeidsrisico's centraal. Denk aan het risico op gehoorschade, rugklachten of een burn-out bij een medewerker. In industrieën die met gevaarlijke stoffen werken, bestaat er daarnaast nóg een risico: dat er een ongeluk gebeurt waarvan veel meer mensen de gevolgen ondervinden. Hierbij staat de technische integriteit van de procesinstallatie centraal: zijn het ontwerp en de beveiliging van de installatie zo georganiseerd dat er een zo laag mogelijk risico op ongelukken is? Dát is procesveiligheid. Het lastige is: procesveiligheid is vaak heel bedrijfsspecifiek. Installatiespecifiek zelfs. Daardoor kun je er vrijwel geen algemene opleiding voor volgen aan een hogeschool of universiteit. De kennis over het onderwerp zit dus vaak vooral in de hoofden van (oudere) medewerkers. 

Hoe staat het met het personeelstekort in de procesindustrie? 

Daarmee komen we bij de link tussen personeelstekort en procesveiligheid. Industriële bedrijven zien ouder personeel met pensioen gaan. Juist die mensen die jarenlange ervaring hebben opgedaan met de procesinstallaties: operators, HSE-functionarissen, IT’ers, elektriciens en monteurs. De mensen die het bijvoorbeeld merken als een onderdeeltje van een machine ineens anders gaat trillen dan normaal. Helaas staan er niet genoeg nieuwe medewerkers te springen om deze functies over te nemen. Er kiezen überhaupt te weinig jonge mensen voor een baan in de techniek. De starters die dat wél doen, hebben vaak de focus op innovatie en engineering. Het spreekt immers enorm tot de verbeelding om bijvoorbeeld ‘de nieuwe Tesla’ te ontwerpen. Je verdiepen in het verhelpen van storingen in (verouderde) apparatuur klinkt minder aantrekkelijk. 

Het dashboard Spanningsindicator van het UWV laat altijd goed zien hoe het staat met de krapte op de arbeidsmarkt in Nederland. Onder meer de moeilijkst invulbare functies staan in dit overzicht. In het eerste kwartaal van 2023 zien we opvallend veel technische beroepen in de top 10 staan: 
 
1e plaats: databank- en netwerkspecialisten; 
2e plaats: elektrotechnisch ingenieurs; 
4e plaats: machinemonteurs; 
6e plaats: software- en applicatieontwikkelaars; 
7e plaats: elektriciens en elektronicamonteurs;  
10e plaats: productieleiders. 

Wat kun je doen om een braindrain te voorkomen?

 Het vertrek van medewerkers en daarmee hun kennis noemen we ook wel een braindrain. En die is gevaarlijk. Een tekort aan kennis over persoonlijke veiligheid kan al leiden tot individuele incidenten. Een gebrek aan expertise rondom procesveiligheid en procesinstallaties kan rampzalige gevolgen hebben. Het is dus halszaak voor industriële bedrijven om een braindrain te voorkomen én jong techniektalent te binden aan de organisatie. We schreven een blog met 5 tips om dat te doen: 
 
✔️  Versterk je werkgeversmerk. 
✔️  Zorg voor een goed MVO-beleid. 
✔️  Bied medewerkers toekomstperspectief. 
✔️  Doe uitgebreid onderzoek naar risico’s. 
✔️  Haal kennis in huis. 

Kennismanagement cruciaal voor procesveiligheid 

Dat laatste punt is best lastig. Want hoe realiseer je kennismanagement in deze tijden? Zit je veilig als je genoeg nieuwe medewerkers weet binnen te halen, of ben je nog even ver van huis als zij de juiste kennis niet blijken te hebben? Hoe voorkom je dat kennis van oudere medewerkers (over oudere installaties) verloren gaat? En wat zijn nu de risico's áls er uiteindelijk iets misgaat op het gebied van procesveiligheid? Dat lees je in onze whitepaper over procesveiligheid.