Hoe borg je een veilige werkomgeving voor anderstaligen?

De cijfers liegen er niet om - volgens de Nederlandse Arbeidsinspectie ervaren arbeidsmigranten met een tijdelijk verblijf meer ongevallen en een dubbel zo hoog overlijdenspercentage (4%) bij ongevallen. Gebrek aan duidelijke instructie, cultuurverschillen en taalbarrières dragen mede bij aan deze extra risico’s op de werkvloer.  

‘In de praktijk zien we nog vaak dat arbeidsmigranten de kop van jut worden’, zegt Hanneke. ‘Omdat “zij” de veiligheidsregels niet begrijpen, gaan er dingen mis. Maar je kunt je ook afvragen waarom deze arbeidskrachten - die we overigens hard nodig hebben - niet meekomen in de veiligheidsafspraken. Zijn alle instructies wel vertaald? Wie controleert of alle regels worden begrepen? In de toekomst zullen we in Nederland steeds meer met arbeidsmigranten samenwerken, dus laten we daar ook op een verantwoorde manier mee aan de slag gaan.’  

Voorlichting anderstaligen: vaak niet toereikend 

Al vanaf de voorlichting krijgen anderstaligen vaak andere informatie voorgeschoteld dan de Nederlands sprekende werknemer. Denk bijvoorbeeld aan een samenvatting van de procedures in het Engels, of een korte mondelinge instructie. Vooral als Engels niet de moedertaal van een werknemer is, gaat hier al belangrijke informatie verloren. Geef je de veiligheidsinformatie op deze manier - een ‘reguliere’ voorlichting voor de Nederlanders en een samenvatting voor anderstaligen - dan krijg je een tweedeling in de groep.  

Hanneke: ‘Ik herinner me tijdens een workshop dat de vertaler weigerde om de Nederlandse presentatie in de andere taal samen te vatten. “Nee, we vertalen de workshop woord voor woord voor de mensen die geen Nederlands spreken.” Zo maak je geen onderscheid in je veiligheidsbeleid. Omdat iedereen precies dezelfde informatie krijgt, creëer je onderling begrip en meer cohesie in de groep.’   

Worden veiligheidsmaatregelen echt begrepen?

Het is verstandig om te controleren of veiligheidsinstructies begrepen worden. Ook dat kan uitdagender zijn dan je misschien verwacht. Door culturele verschillen of een instabiele woonsituatie kan een anderstalige werknemer gevoeliger zijn voor hiërarchie. ‘Stel je bijvoorbeeld voor dat je baan gekoppeld is aan je huisvesting,’ stelt Hanneke. ‘Durf je dan nog tegen een leidinggevende te zeggen dat je de veiligheidsregels niet begrijpt? Dit vraagt om creatieve oplossingen van de werkgever. Laat bijvoorbeeld een buddy in gesprek gaan met de werknemer. Dat is minder intimiderend dan een gesprek met de leidinggevende en kan leiden tot eerlijkere antwoorden.’ 

Problemen buiten de werkvloer 

En huisvesting speelt op meer manieren een rol in de veiligheidsbeleving van de anderstalige werknemer. ‘Ik voer regelmatig nulmetingen uit bij organisaties om te kijken hoe het met de veiligheidsbeleving staat’, zegt Hanneke. ‘Bij een fabriek interviewden we productiemedewerkers met een tolk. Tussen neus en lippen door vroegen we hoe het was geregeld met de huisvesting voor buitenlandse uitzendkrachten. Ik schrok van het antwoord - de huisvesting bleek naar eigen zeggen “onmenselijk”. Dat was voor mij het startschot om veel alerter op dit onderwerp te zijn.’ 

Veiligheid stopt niet bij de poort. Hoewel situaties in de privésfeer geen directe verantwoordelijkheid zijn van de werkgever, hebben problemen buiten de werkvloer wel invloed op het functioneren. Hanneke: ‘Werknemers die moe of gespannen zijn, bijvoorbeeld door slechte huisvesting, zijn op het werk vatbaarder voor veiligheidsrisico’s.’ 

Daarom is het belangrijk dat de werkgever óók aandacht heeft voor de fysieke en mentale gezondheid van anderstalige werknemers. Ga bijvoorbeeld in gesprek met het uitzendbureau en vraag hoe het staat met de huisvesting. Merk je dat werknemers afgeleid, moe of vaak ziek zijn? Dan is het verstandig om met deze werknemers in gesprek te gaan, zo nodig met een tolk.  

Veilig werken met anderstaligen: een plicht van de werkgever  

 De werkgever moet goede arbozorg bieden, toezicht houden en een RI&E uitvoeren. Ook zorg dragen voor anderstalige arbeidskrachten is besloten in de Arbowet. Zo is de werkgever verplicht om doeltreffende voorlichtingen te geven over veiligheid (artikel 8) én moeten maatregelen aansluiten bij ‘de eigenschappen en bekwaamheden van de werknemer’ (artikel 3; lid 1 en lid 3). Dat betekent dat de werkgever ook maatregelen moet nemen om taalgerelateerde veiligheidsrisico’s te vermijden.  

Maar ook als er beleid op papier is, dan is de veiligheid op de werkvloer nog niet per se geregeld. Hanneke: ‘Vraag je af of het beleid uit de RI&E nu ook echt de veiligheid van anderstalige arbeidskrachten borgt. Dat vraagt om een breder bewustzijn en bovenal een groot verantwoordelijkheidsgevoel van de werkgever. Er is geen “wij” of “zij” in dit verhaal - een sterke veiligheidscultuur werkt pas als deze door elke werknemer wordt begrepen en gedragen.’ 

Veiligheidscultuur is voor élke werknemer 

Het stimuleren van een integrale veiligheidscultuur is geen sprake van moeten, maar willen. Dat betekent soms dat de organisatie een flinke cultuurverandering moet realiseren. Onze veiligheidskundigen kunnen je hierbij helpen. Of het nu gaat om het vertalen van belangrijke procedures naar de moedertaal van werknemers, het geven van verbindende workshops of het inzichtelijk maken van het veiligheidsbewustzijn via een veiligheidscultuurmeting.  

Hanneke: ‘Iedereen heeft hier zoveel te winnen. Als elke werknemer meegenomen wordt in de veiligheidscultuur, dan borg je de veiligheid op de werkvloer zonder dat dit ten koste gaat van de dagelijkse werkzaamheden. Maar niemand zegt dat het makkelijk is. Met andere talen, cultuurverschillen en meerdere schakels in de keten vraagt het aanpakken van deze uitdaging om maatwerkoplossingen. Daar kunnen we bij helpen.’