Werken aan een proactieve veiligheidscultuur: Promotie of preventiefocus

• Nu gaat het klantbelang voor veiligheid. Als de druk te hoog wordt, wordt veiligheid aan de kant geschoven”;
• “Er is een geldelijke bonus voor ongevalsvrij werken.”

Uit de eerste quote blijkt een sterke focus op het behalen van bepaalde productiedoelen, in het belang van de klant, waarbij veiligheid letterlijk aan de kant wordt geschoven. Hierdoor worden bepaalde veiligheidsrisico’s genegeerd, met alle mogelijke gevolgen van dien. Daarnaast blijkt uit de tweede quote dat men er alles aan zal doen om een ongeval te voorkomen, of in ieder geval een ongeval te melden. Want als je als medewerker een ongeval meldt, is iedereen z’n maandelijkse bonus kwijt, en dat wil je niet op je geweten hebben! Deze twee quotes uit de dagelijkse praktijk geven aan dat er een duidelijke focus is op productie, waarbij veiligheid soms letterlijk aan de kant wordt geschoven en dat daarbij iedereen alles in het werk zal stellen om geen ongevallen te melden.

Is het glas halfvol of halfleeg?

In dit vierde blog in zijn zevendelige serie verdiept Marcel de Munck van D&F Consulting, onderdeel van Kader Group, zich verder in de motivationele focus met als doeloriëntatie promotie- en preventiefocus. Deze regulatietheorie van Higgins (1997), te zien in figuur 1, stelt dat medewerkers met een preventiefocus worden gedreven door het vermijden van negatieve consequenties en vaak een groot verantwoordelijkheidsgevoel hebben. Daarnaast hebben zij een sterke neiging om volgens de regels te werken. Medewerkers met een promotiefocus daarentegen, worden vooral gedreven door de opbrengsten die zij met hun werk kunnen behalen, bijv. een grotere hoeveelheid werk afhebben in een korte tijd of een extra prestatie leveren.

Medewerkers met een preventiefocus zijn meer geneigd tot compliance-gedrag dan medewerkers met een promotiefocus (Wallace & Chen, 2006), zie figuur 1, deel 1. Medewerkers met een promotiefocus kiezen graag voor een productiviteitsdoelstelling en laten zich minder weerhouden door de risico’s die de taak oplevert. Medewerkers met een preventiefocus zijn zich meer bewust van bepaalde veiligheidsrisico’s en kiezen eerder voor veilig werken dan voor productiviteit (Wallace & Chen, 2006). Door hoge doelen te stellen zullen medewerkers met een promotiefocus eerder veilig werken, wanneer ze hiertoe worden uitgedaagd. Door van veilig werken een prestatie op zich te maken, raken zij intrinsiek gemotiveerd om hieraan bij te dragen. Je kunt hierbij denken aan acties als het bedenken en uitwerken van veiligheidsideeën.

Switchen in motivationele focus: van extrinsiek naar intrinsiek

Combineren we de motivationele focus theorie van dit deel 4 en deel 2, dus intrinsieke motivatie, extrinsieke motivatie, promotiefocus en preventiefocus, dan ontstaat de tabel volgens figuur 2 (Wildschut, 2017).

Zijn de medewerkers in jouw organisatie de afgelopen jaren sterk beoordeeld op resultaten en zich hierdoor gaan focussen op resultaten? Dan is er waarschijnlijk extrinsieke motivatie ontstaan. Vanuit de regulatietheorie is een verdeling te maken in promotie- en preventiefocus. Extrinsiek-promotiefocus is dan vooral toegepast op het behalen van kwantitatieve productie prestaties. Aan de andere kant is extrinsiek-preventiefocus dan toegepast bij de controle op het naleven van de veiligheidsafspraken en het niet-melden van ongevallen.

Van ‘afstraffen op fouten’ naar ‘van fouten kunnen we leren’

De switch van extrinsiek-promotie naar intrinsiek-promotie (van ‘productie gaat voor veiligheid’ naar ‘veiligheid is een kans om ons te ontwikkelen’) en extrinsiek-preventie naar intrinsiek-preventie (van ‘afstraffen op fouten’ naar ‘van fouten kunnen we leren’) vereist een andere benadering van de medewerkers. Men zal dan een balans moeten vinden tussen sturen op controle en aan de andere kant ruimte bieden om medewerkers het vertrouwen te geven dat er ruimte is om proactief mee te denken en daarvan te leren.

Een interventie die hier goed bij past, kan zijn om in de groep een melding van onveilig gedrag te bespreken, zonder daar een negatief oordeel over te geven (zie deel 1). De leidinggevende van de groep zal aan de groep vragen hoe deze handeling veiliger uitgevoerd kan worden en de groep daarbij zelf laat beslissen hoe deze handeling in het vervolg uitgevoerd gaat worden. De groep maakt daar gezamenlijk afspraken over, ook over hoe daar elkaar later op aan te spreken. Echter, sturen op promotie- en preventiefocus tegelijkertijd kan medewerkers wel in een moreel dilemma brengen (Leroy et al, 2012). Als naar de medewerkers gecommuniceerd wordt dat onveilig gedrag zoveel mogelijk voorkomen moet worden (navolgen van regels), en de medewerkers tegelijkertijd uitgenodigd worden om onveilig gedrag te melden zodat hiervan geleerd kan worden, kan de medewerker dit als een dilemma ervaren: maak ik dit onveilige gedrag bespreekbaar of verzwijg ik dit, uit angst voor mogelijke sancties? De leidinggevende speelt een belangrijke rol om te voorkomen dat de medewerker in dit dilemma terechtkomt en zal de nadruk moeten leggen op de positieve opbrengsten die het openlijk bespreken ervan kunnen opleveren.

De hele reeks op een rij: 

• Deel 1 Psychologische veiligheid 
• Deel 2 Motivatie is alles 
• Deel 3 Leiderschap 
• Deel 4 Huidig - Promotie of preventiefocus 
• Deel 5 Persoonlijkheidskenmerken 
• Deel 6 Mindfulness 
• Deel 7 Spiritueel leiderschap